felipesenen.gal

Dende 1954 Dublin celebra as 18 horas daquel día 16 de xunio de 1904, repartidas nos 18 capítulos da singular novela ´Ulisses´ Joyce. Obra que estivo moi nas miras dos ´inadaptados´ da Xeración Nós e que abrea a novos camiños no xeito de contar

Quizais ninguén dixo aínda que Dublín é, ou debera ser, a capital do panceltimo, ademais de selo da irmán Eirín, cando ben o merece. Cidade que é o embigo da espiral desa interrelación entre a paisaxe e a paisanaxe, da creatividade, con tantas pingas de realismo máxico que vencella realidades e fantasmas,  emocións, misterios, transversalidade, entre contos, cantos e músicas... Nación de San Patricio, de Columbán ou Barandán, de Jonathan Swif, de  Bran Stoker,  Bernard Shaw, Samuel Becket, de Willian Batler Yeats, de Oscar Wilde...e como non de Joyce.. ou do pintor Francis Bacon, urbe que recolleu e na que se mostra integro o seu desconcertante taller londinense, vertedoiro de lixo e , Pola contra, do que saian unha obras limpísimas, instalado na Hugh Lane Gallery....e patria de tantas mulleres, dende Santa Brigida á cantada vendedora de mariscos  Molly Mallone, de Sally Rooney,  como da ilustradora Althea Gyles, tan nas miras dos creadores galegos da xeración  Nós. Mesmo Otero Pedrayo na súa novela “Os camiños da vida” (1928), a través do seu alter ego Adrián Soutelo vaise a Irlanda, país de base labrega, irmán “céltico” da Galiza, xa cantado polos románticos con aquelo de “Érguete Galiza e anda...como en Irlanda...” , nación asoballada, onde o protagonista oteropedraián quedará contaxiado da súa rebeldía e “sentir desexos de falar galego” e selo de seu... Risco, tan seguidor do singular movemento modernista irlandés, traduce o Sinn Feinn a Nós e, nouro orde, imaxina ao persoeiro do “Ulisses” , “Dédulus en Compostela” (Pseudoparáfrase) (1929).... País de Rosalind Franklin, da dramaturga Augusta Gregory ,inspiradora de Yeats...e, ao longo dos anos, de tantas agudas voces, comezando pola malograda Sinéad O´Connor, Enya... cabeceiras desa “Música celta”, de  U 2.... Diría ademais que non so Dublín, cidade e nación representada pola arpa, é a máis literaria do mundo, senón tamén a máis musical: onde a literatura e a música se atopan e velaí os seus museos literarios, e necesaria visita, como  Museum of Literature Ireland.

Mulleres e homes irlandeses abandeirados de liberade, atípicos, singulares, inadaptados, diferentes... que diría e imitaba Risco, creadores que alimentan o psicoanálise, entón tan na vangarda, os máis cun forte sentimento rebelde, de nación, a non ser  Joyce, máis inclinado cara ao sentimento imperialismo británico, pero rompedor, deconstructivista, inspirador.

Dublín, viveiro de iniciativas literarias, musicais, artísticas....

O Dublín atravesado cara ao porto polo río Liffey, a cidade do Trinity College,  das street Gaffton, da Merrion, da O´Conell, das catedrais de San Patricia e da Christ,  dos pubs, do Temple Bar, do Fenix park, do imprescindible Museo Arqueolóxico Nacional, da cervexa Guinness... e de tantas cousas máis e a  metrópole que no tempo do corazón do verán, cada 16 de xuño, vístese de época, de etiqueta eduardiana: eles cubertos de bombín ou canotier, chaleques cruzados de leontina...  elas , de camisa almidoadas, quizais á gorxa un broche de camafeo,  de brillantes e amplas saias de raso... Uns e outras  lembrando aquel xoves  do ano 1904, “o día máis longo do mundo”, descrición da xornada da vida dunha cidade, dezaoito horas  nas que se couta esa monumental, rompedora e referente novela da modernidade, o “Ulisses”. Obra escrita entre ires e vires do escritor James Augustine Aloysius Joyce por tres vértices do triangulo europeo: Trieste, Zurich e París,  entre os anos 1914 e o 1921. E velaí para conmemorar a obra unha procesión de xente celebrando as 18 horas, os seus dezaoito capítulos, recorrendo de sitio en sitio onde acontece cada un deles: dende a beiramar sobre a que se ergue a cilíndrica Torre Martelo, en Sandycove, interior na que se narra aquela performance inicial: “Maxestuoso, o bandulleiro Buk Mulligan, chegou embutido polo oco da escaleira, portando unha cunca chea de escuma sobre o que se cruzaban un espello e unha navalla de afeitar. O batín marelo, desatado, ondulábase de xeito delicado ás súas costas polo vento apracible da mañá. Ergueu a cunca  e entoou: Introito ad altare Dei...”  Flahs literario co que se enceta o libro, alusión a unha misa coa que se da Introito a unha nova e labiríntica Odisea urbana, agora a través das Igrexas, dos pubs, dos cemiterios e dos parques  de Dublín, con parada na farmacia Sweny’s en Lincoln Place e nela mercar unha peza de xabón de limón, atopándose cun novo xeito de Telemaco, de Nestor, de Proteo, de Calipso, de Eolo, de Lostrigóns, de Cícolpes, de Circe, de Emeo e Penélope...cada un dos títulos de cada capítulo ...

 Novela difícil de ler e mais aínda de traducir.. e peor si nos movemos dende as gafas mentais, dende  os esquemas tradicionais dunha secuencia lóxica. Compre pois quitar semellantes orelleiras: ler a modo, de vagar, buscando os retrogustos  e desfrutando cada intre. Sabendo tamén que Joyce xoga , experimenta coa linguaxe, coas formas de dicir, en relación co xeito de escribir...  Se acaso compre prepararse, así que aconsellamos previamente saber de que vai a cousa, que cada capítulo está escrito dun xeito diferente... ou mesmo guiarse por un deses libros que ofrecen claves para a lectura, que haber hainos, como fío de Ariadne para furar por tal revirado labirinto urbano. Tampouco viría mal recomendar a súa lectura nun club deses de lectura en grupo e que tanto se levan. 

Setecentas páxinas da novela do Ulisses  que mudaron o xeito de entender o mundo, de  escribir e de ler... Carlos Gamerro, autor dun deses libros “Claves para entender el Ulises”, resúmeo, entre tantas outras cualificacións como unha “Catedral chea de lixo”, de todo o que non é importante. Nova épica ascética en lugares, e nun día de Dublín,  onde o que non parecía literario pasa a contarse, onde o vulgar faise sacrosanto . Mesmo o Ministerio de Asuntos Exteriores de Irlanda, asumindo a atractiva importancia icónica do Ulisses, creou  o Starting Ulysses,  audiovisual para introducir á obra.

 A Galiza romántica e modernista, a dos precursores e dos renovadores, sempre se mirou nas ansias de liberdade e na creación dese país  irmán, que tamén se di céltico e cristián. E velaí que Otero Pedrayo sorprendese coa obra de Joyce e tenta traducilo ao galego e así o fai, de xeito pioneiro no 1926 para a cultísima revista Nós, dirixida por un Vicente Risco coñecedor de canto acontecía. Algo que compre contextualizar e analizar dentro daqueles anos de confrarías, irmandades, seminarios e xenios modernistas “raros”  que dicían os portugueses, os  “Á rebours” que preconizaba Huysmans, pondo en valor á persoa, a singularidade, fronte á rutina da máquina, da revolución industrial. Respostas rompedoras na onda Decadentista.

O 16 de xuño do 1954 é cando da comezo a iniciativa dublinesa do Bloomsday , a de rememorar o Ulisses e a Leopold Bloom, o persoeiro central da novela, un oficinista mediocre. Día central na vida de James Joyce por ser xornadada na que coñece a súa muller e inseparable Nora Bernacle e na que os concorrentes repiten sitios e feitos do que se conta na novela, lendo pasaxes da mesma, facendo parada e ceando os característicos riles de porco fritos, ensalsados, bebendo cervexa, visitando igrexas, o cemiterio de Glasnevin, pubs como o Davy Byrne's en Duke Street, pedindo un bocata de queixo italiano gorgonzol... Actividade que será imitada con outros autores por outras partes do mundo, facendo itinerarios literarios teatralizados. Sempre Irlanda nos horizonte do Atlántico céltico.