felipesenen.gal

Case coincidindo co solsticio de verán, cristianizado polo San Xoán é o momento do encontro de tradicións que artellán ao ser humano co humus, co humanismo. Reflexión sobre o estado de aculturación das tradicións: a invasión das praias, o botellón...

Galiza, este Cabo do Mundo,  seguirá  a cualificarse de “máxica” e serao sempre  por descoñecida. E iso da maxia, das meigas e dos magos, como Merlín, atrae, ben o sabía Risco, Cunqueiro e todos os seguidores do realismo máxico , como os  estudosos do panceltismo. Pais que emproa, encrucillada aberta a moitos portos e camiños, a que soubo dar e recibir pra ser labirinto, enguedello de aportes orientais, celtas, romanos, xermanos, do alen dos mares... e sobre todo fondamente cristianizada , a que fixo da relixión lábaro  e imperio fronte a eses seus “outros” que foi o islám. Todo o que alimenta a fogueira da orixe, da orixinalidade.

Dende semellantes alicerces podemos entender moitas tradicións que aínda perviven, dun xeito ou doutro, hoxe tamén aculturadas, deshumanizadas pola globalización e o consumo co que reportan de estandarización e consumo. Entre esas tradicións que tratan de artellar a paisanaxe coa paisaxe, de radicar ao ser humano coa Terra, co Humus que pisa, entón na sementeira do Humanismo -  con canto implica de por en valor a todo Ser Humano, no respecto e na igualdade -  está o encontro colectivo na noite do San Xoán, coincidindo no tempo do solsticio, o  que abre ao verán, cando as flores se van convertendo en froitos e estes envolvendo e nutrindo  sementes de futuro, o devalar do tempo.

O Templo natural pra festa, a liturxia, os protagonistas....

O gran templo sagrado para tal encontro festivo  é a natureza a ceo  aberto, as grandes campas que xa faltan.... e a liturxia ten como fin avivar  ese realismo máxico , cerna da creatividade, o que tanto prendeu e se espallou dende estes confíns, o diálogo do presente co pasado, coas compañas, as animas, os trasnos, as mouras....E os protagonistas da festa son  os seres humanos, sen distinción de nada.

Función que será, como non, arredor dos purificadores Catro Elementos: Lume, Auga, Terra e Aire. Culto pois circunscrito na cultura galega, elementos  presente en toda tradición e máis nas festas de carácter cíclico como os Magostos das castañas e as cabazas, das sementes;  o Nadal, a Candeloria, o longo ciclo do Entroido e os Maios, dedicados  estes á flor...

Séculos de xeracións, observando, experimentando, aprendendo tamén doutros pobos pra marcar fitos,  crear o almanaque, construír tumbas e templos  pétreos nos que a raiola do sol - no tempo do solsticio de verán, arredor do 20 de xuño -  fure pola porta e pete no corazón das tumbas da morte , ou ao solpor o seu raio se pouse sobre ese altar que mira cara ao oriente.

Festa sacra e profana do San Xoán, como moitas na tradición galega. Santo cristianizador dos rituais pagáns do abrente ao verán, educado entre os esenios, o profeta entoleirado, prehippie, o que clama no deserto  e que propaga o bautismo, ritual de purificación e benvida á comunidade. Aínda que tamén cristianizada, noutra xornada próxima polo Corpus, o símbolo solar, que convoca ás tribos, ás parroquias cos seus santos patróns, bandeiras e estandartes...

 O LUGAR será  ou deberá ser, non traizoando as tradicións,  a campa aberta esas que hoxe faltan no mundo urbano, os campos de feira, agora dedicados a mostrario da sabedoría municipal... polo cal invádense e  degrádase a fina area das praias, na tradición consideradas inmaculadas , propicias pro ritual do baño das nove ondas...

LUME: o centro  de luz e quentura e a fogueira que purifica, alimentada con  trastes vellos que compre anovar. Labaradas sobre as que se brinca, cinzas sobre as que se pisa,  remol  do “Lume novo”,  sobre o que anovar as lareiras. Fogueiras tribais, de familias, amigos ou mesmo , no mundo rural, ao pé de cada casa.

AUGA: que  brota dos mananciais, a que se bota na almofía pra por a remollo as herbas e as humildes e curandeiras flores , as  que se deixarán  ao serao da noite pra lavarse ao  amencer do novo  día, rito de anovación. Auga das lagoas, das  que se conta asolagan cidades castigadas por avarentas...as que nesta noite deixan escoitar, a oídos sensibles, as campás tristeiras do seu pasado. Cando a moura do castro ou da cova asoma  na fonte con peite de ouro.

TERRA: velaquí a  base,  os alicerces que pisamos, conformada de cinzas do pasado,  a que atrae as raíces das plantas que florecen ao sol.  Herbas solicitadas neste día pra adornar as portas, as xanelas e mesmo pra poñer a remollo na noite: fiuncho, romeu, estraloques, malva e sobre todo o biouteiro e a flor do San Xoán. Perda que  deste recurso, non se fagan e poñan á venda ramallos pra avivar a tradición que trata de meternos no Humus, no Humanismo.

AIRE:  serao que purifica, o  que alimenta e espalla o lume...o que purifica a casa que nesta noite deixa aberta as xanelas, como  as roupas que se tenden  na solaina.

Agora o  arrecendo desta noite é a sardiña. Reconvertidas as cidades en mesóns,  con mesas e  grellas de fumegantes sardiñas...acollendo o vello dito de  “polo San Xoán a sardiña molla o pan”. Sen falta faltar outros saberes culinarios importados.

De tódolos xeitos é nas festas, neste país lumeiradas, de fogueteiros, gaitas, folións, acordeóns populares e campos de romaría, con rosquilleiras e polbeiras, onde mellor se denota o estado da cuestión cultural, que implica igualdade, convivencia ...esa relación que pregoaban  os saudosistas, os modernistas, os vencellos entre a paisaxe e a  paisanaxe:  tear no que se tece a cultura.

Festas, motivo de encontro,  en orixe vencelladas á produción agraria, aos equinoccios e os solsticios, a redor das que se van poñendo divindades pagáns, segundos as tribos indíxenas, como pra os os celtas gaélicos o Samaín ( 31 de outubro) o  Baltaine (1 maio),  o Imbolc (1 febreiro) o Lugnasad (1 agosto)... como para os romanos foi  Dionisos, Saturno...e para os cristiáns unha inmensa restra de santiños, agora traspapelados por argumentos gastronómicos e novas ideas vencelladas a feitos históricos: celtas, romanos, xudeus, conquistas...o asunto é buscar argumentos para provocar o encontro e  con il, a oferta e a demanda.

23 Xuño 2022